Pisarka, rzeźbiarz i dom

Najwyższy czas opublikować tekst, który ukazał się jakiś czas temu w "Zwykłym Życiu". Żeby nie tylko Czytelnicy tego magazynu, lecz również bywalcy mojego bloga mogli poznać historię naszego warmińskiego domu. 
Integralną częścią artykułu są zdjęcia, które znajdziecie TUTAJ! 
Zapraszam do czytania i oglądania!

Rzeźba pod tytułem „Dom”

Bohater tej opowieści ma ze sto lat i nowiutkie serce (a nawet dwanaście serc – po jednym na każdy miesiąc) w równie nowych, drewnianych okiennicach. Jest drobny i odrobinę garbaty. Ale, jak mawiają miłośnicy tradycji, zbudowano go z dobrego przedwojennego materiału. Sęk w tym, że nawet najlepszy materiał się zużywa.

Och, gdyby tylko się starzał... Proszę bardzo. Dla nas to nawet lepiej. Wszak jesteśmy tropicielami zmarszczek i wszelkich innych faktur wyrzeźbionych przez czas w strukturze drewna, tynku, czy przekazywanych z ust do ust opowieści.

Inaczej jednak sprawy się przedstawiają ze wspomnianym już zużyciem materiału. Poluzowana przez czas materia potrafi płatać figle. Koślawi mury zbudowane z pruskiej cegły i zawraca bieg życiowych wątków. Piętrzy przeszkody i konflikty, bez których, co prawda (tako rzecze każdy poradnik pt.: „Jak napisać powieść lub scenariusz”) nie byłoby dobrej historii, lecz które, zarazem, okrutnie komplikują życie.

Bo jest!

Bohater naszej opowieści ma na pocieszenie duszę (a może nawet ducha!). I oko (okno?) do fantastycznych miejsc. Ulokował się w połowie wzgórza (żeby wiatr za bardzo nad nim nie hulał), z widokiem na malowniczy wąwóz wykończony płynącym w dole strumieniem. Z jednej strony bobrowisko, z drugiej bocianie gniazdo, z trzeciej nawołujące się żurawie, a z czwartej – Dom Dobrych Sąsiadów. Słowem, każda strona świata prawidłowo urządzona.

Czemu wkładam w opis budynku tyle emocji, a na dodatek, wyrażam się o nim per bohater? Otóż przez te kilka lat, które minęły od naszego pierwszego (z domem) spotkania stał się on dla nas prawie osobą. Albo przynajmniej naszym prywatnym dziełem sztuki. Zmaterializowaną książką, pełną zapisanych w przedmiotach historii (niektóre wciąż czekają na odczytanie). Użytkową rzeźbą pod roboczym tytułem „Jak mazowieckie mieszczuchy wyobrażają sobie warmiński dom wiejski”. Stąd zapewne nasze, kompletnie nieracjonalne z finansowego (i nie tylko) punktu widzenia i niezrozumiałe (czasem nawet dla nas) poświęcenia i wysiłki. Jak bowiem wytłumaczyć fakt, że nienawidząc sprzątania i remontów przez kilka kolejnych lat spędzałam urlop ogarniając poremontowe pobojowisko? Dlaczego mój mąż – Darek, wygrzebując z pamięci wszelkie znane mu wulgaryzmy, a nawet, nie powiem, wykazując w tym zakresie pewną słowotwórczą inwencję, tynkował krzywo (żaden z miejscowych tynkarzy tak nie potrafi), równie krzywe ściany naszej nowej-starej chałupki?

- Po co remontujemy ten dom? - zadumał się pewnego dnia, zamiast po raz kolejny rzucić mięsem - Bo jest! - odpowiedział sam sobie, parafrazując słowa słynnego himalaisty.

Pisarka i rzeźbiarz

Żeby jakoś te nasze wysiłki umotywować (że jednak warto, że na coś się przyda) napisałam książkę pod wiele mówiącym tytułem „Ratunku, marzenia!”, w której przetworzyłam nasze warmińskie przygody w miks strawny dla starszej i młodszej dziatwy i założyłam bloga pod jeszcze więcej mówiącym tytułem „Dom na Warmii, czyli 'Ratunku, marzenia!' dla starszego Czytelnika” - trochę na zasadzie, że nie ma tego złego, co by na dobry blog lub książkę nie wyszło. Ponadto snuję wraz z Darkiem rozliczne plany twórczych (i mniej twórczych) projektów.

- No to sobie zracjonalizowaliśmy – konkluduje tego typu dywagacje mój, nadzwyczaj świadom własnych (a także moich) procesów myślowych, małżonek.

A ja mogę mu tylko przytaknąć. Bo jak wytłumaczyć, że człowiek pakuje się w kłopoty, żeby zamienić letniskowy domek w „rzeźbę”?

Porównanie z rzeźbieniem wydaje się szczególnie adekwatne od czasu wizyty w naszej chałupce urzędników Agencji Rolnej Skarbu Państwa z Olsztyna.

- Zaprosiłem ich do was... na kawę - oświadczył z rozbrajającą szczerością Inny Sąsiad, którego łąki graniczą z naszą ziemią. - Ale kiedyś się odwdzięczę.

Liczył chyba na to, że prezentując "atrakcję turystyczną" wsi, czyli panią pisarkę z wymykającym się wszelkim klasyfikacjom mężem („A ten pan... to chyba jakiś rzeźbiarz, bo taki potargany"), zyska sobie przychylność urzędników kontrolujących (w imieniu Unii Europejskiej) jego użytki i nieużytki.

Wizerunek Darka-rzeźbiarza utrwalił wieńczący dzieło sztuki remontowania daszek nad zewnętrznymi drzwiami.

- Sam to wyrzeźbiłeś? - spytała Dobra Sąsiadka podziwiając fantazyjne zawijaski wycięte przez mego męża z drewna.

- Sam.

- No, no... prawdziwy z ciebie rzeźbiarz!

Wspólne marzenia

Gwoli ścisłości powinnam dodać, że chałupka usytuowana jest tuż poza granicą historycznej Warmii, konkretnie na terenie dawnych Prus Książęcych (dowiedzieliśmy się tego przy okazji remontu). Jak widać nie tylko podróże kształcą. Remonty również.

A więc poniemiecki dom kupiony od Łemków(Ukraińców?), którzy znaleźli się w nim na skutek Akcji Wisła i znaleźli swoje „warmińskie Bieszczady” w widocznym z kuchennego okna pejzażu. To wszystko (jak przystało na tropicieli „zmarszczek”), ślady historii budynku i losów naszych poprzedników, staraliśmy się zachować remontując (rzeźbiąc) chałupkę. Są więc przedwojenne kafle z niemieckimi sygnaturami; ściągnięte ze strychu reprodukcje ikon i sporo innych znalezisk. Znalazło się również miejsce na „skarby” zdobyte podczas naszych trwających przez ponad dwadzieścia lat poszukiwań wymarzonego domu na wsi.

To fantastyczne mieć wspólne marzenia ze swoim życiowym partnerem. Problem zaczyna się w chwili, gdy wreszcie uda się je spełnić. Bowiem, jak mówi przysłowie, diabeł tkwi w szczegółach i dopiero realizacja wspólnego marzenia ujawnia wszelkie pęknięcia (czasem głębsze od rys w stuletnim murze) i różnice w tak zwanej wspólnej wizji. A to może się okazać jeszcze groźniejsze od psikusów poluzowanej przez czas materii. Ponieważ w skrajnych przypadkach prowadzi do poluzowania uczuć. Zwłaszcza gdy dojdą do tego problemy zewnętrze. A tych nam nie zabrakło.

Opór materii

 Podczas remontu wielokrotnie mieliśmy okazję się przekonać, nie tylko materia nieożywiona stawia opór przeciw naszym zamierzeniom. Ożywiona również. Szczególnie, gdy przyjmuje postać majstra. Opór majstra koncentruje się na uporczywym powstrzymywaniu się od „majstrowania”, co może przyjąć rozmaite formy: począwszy od niestawienia się o wyznaczonej porze w wyznaczonym miejscu, niekończącym się przedłużaniu fazy przygotowawczej, produkowaniu poruszających serce historii mających uzasadnić niemożność przystąpienia do prac remontowych, a skończywszy na tajemniczym zapadnięciu się pod ziemię albo spieprzeniu roboty. To ostatnie, szczęśliwie, nie zdarzało nam się zbyt często.
Niektórzy fachowcy, jako istoty wysoce uspołecznione, potrzebują po prostu stałej i wspierającej obecności swego zleceniodawcy, co może okazać się pewnym kłopotem, kiedy ów wspierający (psychicznie i fizycznie) zleceniodawca mieszkającej na stałe w odległym o 300 km. miejscu.  

 Pod wszelkimi innymi (tzn. poza „majstrowaniem”) względami majstrowie mogą znakomicie się sprawdzać. Dostarczają rozrywki i smakowitych opowieści, jak Piękny J. - pięćdziesięcioletni na oko, lecz wciąż młody duchem właściciel (a jakże!) meroli i beemwicy, słynny na całą okolicy łamacz młodych niewieścich serc. Gwoli ścisłości, nie tylko piękny, lecz również bardzo silny. Jak sam nam wyznał, potrafi każdego położyć na rękę - i Niemca i Ruska i mafioza. O jakże by się chciało, żeby tę siłę wykorzystał do zleconych prac wykończeniowych.

Albo fachowiec zwany przez nas Majstrem Egzystencjalistą. Tu problem, co prawda, polegał jedynie na nieco zbyt długim rozbiegu, bo kiedy już zabrał się do pracy, to naprawdę nie było się do czego przyczepić:

- Nie ma dziury, komar chuja nie wciśnie! – podsumował (z pełną świadomością własnego sukcesu) ukończony właśnie proces układania podbitek (fakt, pomiędzy ciasno ułożone listewki trudno by było cokolwiek wcisnąć).

 Oprócz niezapomnianych i obrazowych metafor majster ów potrafił również (nie do końca chyba świadomie) aranżować sytuacje wybitnie podnoszące nam poziom adrenaliny. Jedną z nich była wizyta w naszym domu Rozwścieczonego Nieznajomego. Okazało się, że nasz majster wypożyczył na kilka dni rusztowania z jego budowy. Kilka dni zmieniło się w kilka tygodni, a że nasz Majster przezornie nie zdradził, gdzie się z tymi rusztowaniami wybiera, poprzedni - a zarazem kolejny zleceniodawca (Majster nie tylko wypożyczył sprzęt, ale również nie dokończył roboty) musiał przeprowadzić prawdziwe śledztwo, by do nas dotrzeć, co w sumie wszystkim wyszło na dobrze, bo ostatecznie bardzo się z nim (to znaczy z tym ogarniętym słusznym gniewem młodym człowiekiem) zakolegowaliśmy, kiedy już nieco ochłonął.

Ballada o nieoheblowanej desce

 Oddzielną i bardzo szczególną kategorię pośród majstrów stanowią stolarze. Na początku zawarliśmy znajomość z Chimerycznym Stolarzem Artystą, z którego osobą związana jest „Opowieść o nieoheblowanej desce”. Nawiasem mówiąc deska ta, która, jak przystało na bohaterkę ludowej gawędy, przeszła rozmaite i skomplikowane koleje losu, została nieoheblowana przez naszego Chimerycznego Artystę. Jej historię opowiedział mi Tajemniczy Brodaty Mężczyzna (zdradzę tylko, że to była jego deska), który przysiadł się do mnie, gdy wypoczywałam na ławeczce przed chałupką i opowiedział całe swoje życie. No prawie. Jego życiorys uzupełnił nam później Piękny J.:

- A wiecie czemu on ma brodę? Gardło mu poderżli, więc musi. Na weselu. Kiedyś to były wesela! - rozmarzył się.

Następnie nawiązaliśmy współpracę z Wyluzowanym Stolarzem Artystą. Fajnie się z nim gawędziło, ale... No cóż, resztę możecie sobie dopowiedzieć na podstawie pierwszego członu pseudonimu.

Wreszcie trafił się nam, niczym przysłowiowa „ostatnia deska (oheblowana!) ratunku” (gdyby nie on, nie wiem, kto ocaliłby nasze marzenia) Perfekcyjny Stolarz Artysta. Postać tak doskonała, że prawie niemożliwa – solidny, dokładny i trzymający się terminów.

 Gwoli sprawiedliwości muszę dodać, że prócz niego zdarzali się również inni solidni majstrowie np. zdun. Niestety, jego działalność zbiegła się z moim osobistym „zmęczeniem materiału”, poluzowaniem kłębiących się we mnie emocji, więc (przy okazji drobnych, przejściowych kłopotów) zebrało mu się za wszystkich poprzedników.

Żeby zakończyć ten wątek, który można by ciągnąć w nieskończoność, zdradzę Czytelnikom, że z obu prób (próby pod kryptonimem „fachowcy” i próby pt. „Realizacja wspólnych marzeń”) udało się nam wyjść zwycięsko. Z kolejnych także.

Egzorcyzmy według Pięknego J.

Tu trzeba dodać, że obiekt naszych marzeń również poddał nas różnym testom. Tak się bowiem złożyło, że dom nie od razu chciał nas zaakceptować. Było więc rur zamarzanie, zarastanie tynków pleśnią, zatykanie się kanalizacji nawarstwionym przez pokolenia „materiałem”, a nawet zrzucanie szafek ze ściany. Psikusy poluzowanej przez czas materii? Czy raczej... aktywność spiętego z powodu nowych domowników i nieco znerwicowanego ducha, który, zamiast skrzypieć i trzaskać drzwiami topił wodę w rurach, zsyłał na nas plagę gryzoni, czy też straszył potencjalnym azbestem w nieprawidłowo ocieplającej dom supremie, narażając na kosztowne badania.

W sumie duch w domu to byłoby coś, bo jak powiada Piękny J., dziś cała Ziemia otoczona jest siecią promieni, czy to z satelit, czy to z internetu, więc na duchy nie ma już miejsca. Ale dawniej w każdej chałupie był duch. W domu Pięknego J. również.  

- Tak okropnie hałasował na strychu – wyznał nam miejscowy siłacz - że jako mały chłopiec kuliłem się ze strachu pod kołdrą. Aż pewnego dnia mój ojciec strasznie się zdenerwował. Poszedł na strych i nawyzywał ducha, nawyzywał... I od tej pory duch już nigdy nam nie przeszkadzał.

Ostatecznie nie udało się ustalić, kto w naszym domu psocił: duch, czy poluzowana przez czas materia? Nie skorzystaliśmy jednak z rady Pięknego J. Zamiast „nawyzywać” ducha, rozkuwaliśmy świeżo położone kafelki, by odnaleźć pęknięcie w miejscu, w którym, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa, rura nie miała prawa pęknąć. Wynajęliśmy koparkę, która po omacku szukała rury kanalizacyjnej wypełnionej złogami przetworzonej przez pokolenia poprzedników materii, bo nikt we wsi nie wiedział gdzie szukać odpływu. Odkrywaliśmy ukryte pod warstwami olejnej farby „zmarszczki” starego drewna. Wyciągnęliśmy z drewutni zniszczony kredens, który po renowacji zajął miejsce niesfornych kuchennych szafek i powiesiliśmy na ścianach oczyszczone z gromadzonego przez lata kurzu grekokatolickie święte obrazki. Słowem wyciągnęliśmy na jaw to co skryte i z trudnym do racjonalnego wyjaśnienia uporem podnosiliśmy się z każdego budowlanego upadku, szukając pociechy w cudnych krajobrazach, niezwykłych historiach i sąsiadach, którzy dostarczali nam nie tylko anegdotek, lecz również wsparcia i bezinteresownej pomocy, bo jak powiedział Kolejny Dobry Sąsiad (mąż naszej Ulubionej i Również Nadzwyczaj Życzliwej Sklepowej):

 - Na tym właśnie powinno polegać społeczeństwo, żeby ludzie nawzajem sobie pomagali.

Happy end

W tym roku jednostronna (a w porywach to nawet obustronna) niechęć została przełamana i remont budynku udało się ukończyć. Można powiedzieć, że parze mazowieckich mieszczuchów wreszcie udało się oswoić warmiński dom po rozmaitych historycznych przejściach. Mamy więc happy end w naszym uduchowionym (lecz pozbawionym złośliwych duchów) domu. I swoją piękną, użytkową rzeźbę, to nic, że nieco koślawą, wszak „zmarszczki” i niedoskonałość była wpisana w założenia tego przedsięwzięcia.  

Co będzie po napisach, tych konkretnie, które właśnie wklepuję w Waszą i komputera pamięć.  

Kto wie?

Pewno będziemy dalej rzeźbić.

Tekst: Dorota Suwalska: niedoszły zoopsycholog, absolwentka Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP, pisarka.

Zdjęcia: Darek Kondefer: niedoszły ornitolog, absolwent Wydziału Malarstwa w warszawskiej ASP, grafik, fotograf, ostatnio również „rzeźbiarz”.

P.S. Tekst nawiązuje również do "rzeźbiarskiego" wpisu z dnia 10 marca 2014 r. Można by rzecz, przepowiada mające nastąpić później zdarzenia. No bo fakt - sporo w nim o rzeźbieniu.